Şanghay İşbirliği Örgütü, ilk olarak 1996 yılında Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan tarafından üye ülkeler arasında güvenin arttırılması, sınır bölgelerinin silahsızlandırılması ve bölgesel işbirliğinin güçlendirilmesi amacıyla “Şanghay Beşlisi” olarak kurulmuştur. 2001 yılında Özbekistan’ın da katılımıyla Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Kurulmasına Dair Deklarasyon hayata geçmiştir.
Kuruluş Tarihi: 15 Haziran 2001
Merkezi: Çin Halk Cumhuriyeti (Pekin)
Genel Sekreteri: Rashid Alimov
Genel Sekreter Yardımcıları: Sabyr Imandosov
Wang Kaiwen
Aziz Nosirov
Vladimir Potapenko
Şanghay İşbirliği Örgütü Resmi Web Sitesi: sectsco.org
Şanghay İşbirliği ÖRgütü’nün Kuruluş amaçları
- Üye ülkeler arasında karşılıklıgüven ve komşuluk ilişkilerinin güçlendirilmesi
- Ticaret, ekonomi, teknoloji ve kültür alanlarındaki işbirliğini teşvik etmek
- Bölgede barış, güvenlik ve istikrarı sağlamak için ortak çaba sarf etmek
- Demokratik, adil ve rasyonel yeni bir uluslararası siyasi ve ekonomik düzenin kurulmasına katkı sağlamak
Şanghay İşbirliği Örgütü Tarihçesi
Şanghay İşbirliği Örgütü‘nün temelini “Şanghay Beşlisi” oluşturmaktadır.
Şanghay Beşlisi, 1996 yılında Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Tacikistan ve Kırgızistan tarafından kurulmuştur. Şanghay Beşlisi’nin amacı; üye ülkeler arasında güvenin arttırılması, sınır bölgelerinin silahsızlandırılması ve bölgesel işbirliğinin güçlendirilmesidir.
1996 ve 1997 yıllarında bu beş ülke yapmış olduğu zirve toplantılarında sınır bölgelerinde güvenin arttırılması, siyaset, ekonomi ve güvenlik gibi alanlarda görüş alışverişinde bulunmaya başlamıştır.
14-15 Haziran 2001 tarihlerinde Şanghay’da düzenlenen Devlet Başkanları Zirve toplantısında, uluslararası alanda ve üye ülkelerde yaşanan gelişmeler dikkate alınarak, terörizm, ayrılıkçılık ve köktencilikten kaynaklanan tehditlerle mücadeleye yönelik işbirliğinin daha etkin şekilde yürütülmesi için Şanghay Beşlisi’nin bölgesel bir örgüt haline dönüştürülmesi kararlaştırılmıştır.
Zirve’ye katılan Özbekistan’ın “Şanghay Beşlisi”ne katılımına ilişkin bir Ortak Deklarasyon kabul edilmiş ve 6 ülke tarafından imzalanan “Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Kurulmasına Dair Deklarasyon” ile örgüt resmen hayata geçirilmiştir.
Örgüt’ün amacı, ilkeleri, yapısı, faaliyetleri, işbirliği alanları ve dış ilişkileri gibi hususlar 7 Haziran 2002’de St. Petersburg’ta düzenlenen ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi’nde imzalanan ŞİÖ Şartı’nda belirlenmiştir.
Yılda bir kez gerçekleştirilen ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi ve ŞİÖ Hükümet Başkanları Konseyi toplantıları en üst düzey mekanizmaları teşkil etmektedir. Devlet Başkanları Zirvesi ile karşılaştırıldığında, Hükümet Başkanları toplantısının daha ziyade kalkınma meseleleri ve ekonomik işbirliği üzerinde durduğu ve Zirve’ye hazırlık mahiyetinde olduğu görülmektedir.
Şanghay İşbirliği Teşkilatı’na Üye Ülkeler
| Çin Halk Cumhuriyeti |
| Rusya Federasyonu |
| Kazakistan |
| Kırgızistan |
| Tacikistan |
| Özbekistan |
Şanghay İşbirliği Örgütü Gözlemci Üyeleri
| Afganistan |
| Moğolistan |
| İran |
| Pakistan |
| Hindistan |
Şanghay İşbirliği Örgütü Diyalog Ortağı Ülkeler
| Türkiye |
| Belarus |
| Sri Lanka |
2 yorum