Münhasır Ekonomik Bölge Nedir ?

Münhasır Ekonomik Bölge; 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin 5.kısmında düzenlenmiştir. Karasularının ölçülmeye başlandığı esas hattan itibaren kıyı devlete, 200 deniz miline kadar deniz yatağı üzerindeki sularda, deniz yataklarında ve bunların toprak altındaki alanlarında birtakım hak ve yetkiler tanıyan deniz alanına denir.

Kıta Sahanlığı; karasularının ötesinde kıta kenarının dış eşiğine kadar veya bu eşik daha az bir mesafede ise, karasularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren 200 deniz mili mesafeye kadar olan kısımda, bu devletin kara ülkesinin doğal uzantısının bütünündeki denizaltı alanlarını, deniz yatağı ve toprak altını içerir.

Münhasır Ekonomik Bölge İle Kıta Sahanlığı Arasındaki Fark Nedir ?

MEB, kıyı devletine canlı ve cansız kaynaklar üzerinde ekonomik haklar verir, diğer devletlerle sahil devleti arasında denge kurar. Bu bölge karasularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren en fazla 200 mil alana kadar uzanır.
Münhasır ekonomik bölge 200 deniz miline kadar olan bölgede kıta sahanlığı haklarını da kapsamına almaktadır.
Sahildar devletler kıta sahanlığına herhangi bir bildirim yapmadan kendiliğinden sahiptirler. MEB ise ilan etme yoluyla kazanılabilir. Devlet kendiliğinden bu alana sahip bulunmayıp, münhasır ekonomik bölge kararını ilân etmelidir.

Kıta sahanlığı; kıyı devletinin coğrafi yapısı gereği saptanır. Münhasır ekonomik bölge, belirli bir uzaklıkta bulunan bir alanda kıyı devletine bu bölgede bulunan doğal canlı ve cansız kaynakların araştırılması, işletilmesi, muhafazası ve idaresi gibi egemen haklar hukukî nitelikte bir kavramdır. Münhasır ekonomik bölgede, kıta sahanlığına ek olarak canlı ve cansız kaynaklar üzerinde
haklar da söz konusudur. İki kavram arasındaki bir diğer fark ise münhasır
ekonomik bölgenin genişliği 200 deniz mili iken, 1982 tarihli BMDHS’ye göre kıta sahanlığının dış sınırı belirli hallerde 200
milin ötesine de geçmektedir.

Münhasır Ekonomik Bölge Kavramının Ortaya Çıkışı

Münhasır Ekonomik Bölge’nin (MEB) tarihsel geçmişi 1945 yılına kadar uzanmaktadır. 1945 yılında ABD Başkanı Truman tarafından yayınlanan bildiride; ABD’nin deniz kaynakları üzerinde yargılama ve kontrol yetkisi olduğu ve bunun açık denizlerin serbestliği ilkesine zarar vermediği belirtilmiştir. Bu bildirinin ardından pek çok Latin Amerika ülkesi de ABD’nin izinden gitmiştir.
MEB, 1982 yılında “Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi” ile hukukî bir nitelik kazanmıştır.

Münhasır Ekonomik Bölgede Sahildar Devletlerin Hakları, Yetkisi ve Yükümlükleri

“Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi” ile sahildar devlete birtakım yetki ve haklar verilmektedir.
BMDHS’de yer alan ilgili maddeler:

• Deniz yatağı üzerindeki sularda, deniz yataklarında ve bunların toprak altında canlı ve cansız doğal kaynaklarının araştırılması, işletilmesi muhafazası ve yönetimi konuları ile; aynı şekilde sudan, akıntılardan ve rüzgarlardan enerji üretimi gibi, bölgenin ekonomik amaçlarla araştırılmasına ve işletilmesine yönelik diğer faaliyetlere ilişkin egemen haklar:
• Sözleşmenin ilgili hükümlerine uygun olarak;
  i) suni adalar, tesisler ve yapılar kurma ve bunları kullanma
  ii) denize ilişkin bilimsel araştırma yapma
  iii) deniz çevresinin korunması ve muhafazası
• Sözleşmede öngörülen diğer hak ve yükümlülükler.
  i)Münhasır ekonomik bölgede sahildar devlet, işbu Sözleşme uyarınca haklarını kullanırken ve yükümlülüklerini yerine getirirken, diğer devletlerin haklarını ve yükümlülüklerini gerektiği şekilde gözönünde bulunduracak ve işbu Sözleşme hükümleriyle bağdaşacak biçimde hareket edecektir.

BMDHS’ye göre Münhasır ekonomik bölgenin genişliği

Münhasır ekonomik bölge, karasularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren 200 deniz milinin ötesine uzanmayacaktır.

En büyük Münhasır Ekonomik Bölgeye Sahip Ülkeler