Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi; 1959 yılında kurulmuş olan uluslararası bir mahkemedir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde düzenlenen medeni ve siyasal hakların ihlal edildiğini iddia eden bireysel veya devlet başvuruları hakkında hüküm verir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi; Avrupa Konseyi‘ne üye devletlerin, yalnızca kendi vatandaşlarının değil, aynı zamanda yargılama yetkisindeki temel medeni ve siyasal haklarını korumayı taahhüt ettiği uluslararası bir anlaşmadır. 4 Kasım 1950 yılında
imzalanmış, 1953 yılında yürürlüğe girmiştir.

1998 yılından bu yana tam zamanlı olarak çalışan mahkemeye doğrudan bireysel başvuru yapılabilmektedir.

Mahkemenin kararları devletler açısından bağlayıcıdır bu sebeple hükümetlerin mevzuatlarını ve idari uygulamalarını pek çok alanda değiştirmelerine neden olmuştur.

Mahkeme; Strazburg’da yer alan, 1994 yılında tasarlanan “İnsan Hakları Binası”nda bulunur.

Avrupa Konseyi Kuruluş	5 Mayıs 1949
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi(AİHS) Yürürlüğe Giriş	3 Eylük 1953
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi(AİHS) Kuruluş	21 Ocak 1959
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi(AİHM) İlk Oturum	23-28 Şubat 1959
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi(AİHM) İlk Kararı	Lawless/İrlanda
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi(AİHM) Yargıç Sayısı	47
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi(AİHM) Resmi Diller	İngilizce,Fransızca
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi(AİHM) Genel Merkez	Strazburg, Fransa

AİHM Hangi Hakları Güvence Altına Alır ?

Yaşam hakkı
Adil yargılanma hakkı
Özel ve aile hayatına saygı gösterilmesi hakkı
İfade özgürlüğü
Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkı
Mülkiyet hakkı

AİHM Neleri Yasaklar ?

İşkence ve insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele veya cezalandırmalar
Kölelik ve zorla çalıştırma
Ölüm cezası
Keyfi ve hukuka aykırı tutukluluk
Sözleşme’de düzenlenen hak ve özgürlüklerin kullanılmasında ayrımcılık yapmayı

AİHM Ne Zaman Kurulmuştur ?

“Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi” 4 Kasım 1950 tarihinde Roma’da imzaya açılıp 3 Eylül 1953 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Bu Sözleşme, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile ortaya çıkan bazı temel hak ve özgürlükleri somutlaştırırken, yükümlülüklerini yerine getirmeyen ülkeleri mahkûm edebilecek uluslararası bir Mahkeme yaratmıştır.

Ulusal mahkemeler Sözleşme’yi uygulamak zorunda mıdır ?

Sözleşme taraf devletlerin ulusal hukuki mevzuatlarına aktarılmıştır. Bu yüzden ulusal mahkemeler sözleşmeyi uygulamak zorundadır.

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ YAPISI

Yargıçların Seçimi ve Görev Süreleri

AİHM’de sözleşmeye taraf ülke sayısı kadar yargıç görev yapar, mahkemede 47 yargıç bulunur. Yargıçlar, taraf devletler tarafından sunulan üç kişilik liste üzerinden Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi tarafından seçilirler. 9 yıllık bir süre için seçilen yargıçların tekrar seçilmeleri mümkün değildir.
Yargıçlar tarafsızlık ve bağımsızlıklarına zarar verecek hiçbir faaliyette bulunamazlar. Her yargıç bireysel olarak mahkemede görev yapar, ülkesini temsil etmez.

Mahkeme’nin çalışma usulü

Mahkeme idari ve yargısal birimler olarak ikiye ayrılır.

İdari Birimler

Mahkeme Genel Kurulu
Bölümler
Filtraj Bölümü

Yargı Birimleri

Daireler
Komiteler
Tek hakim
Büyük Daire

Ad Hoc Yargıç Nedir?

İlgili hükümet tarafından, ulusal yargıcın dava heyetine katılımının mümkün olmadığı, davadan çekildiği ya da dava heyetine katılmaktan muaf olduğu durumlarda atanan yargıçtır.

AİHM YARGILAMA USULÜ

Sözleşme’ye taraf devletler veya mağdur olduğunu iddia eden her birey, sözleşme’de yer alan haklarından birinin veya birkaçının taraf devlet tarafından çiğnendiği iddiasını içeren bir dilekçe ile AİHM’e başvuruda bulunabilir.
Sözleşme iki tip başvuru arasında ayrım yapar: haklarının ihlal edildiğini öne süren, gerçek ve tüzel kişiler, kişi grupları ya da hükümet dışı örgütler tarafından yapılabilen bireysel başvurular ve bir devletin bir başka devlete karşı yaptığı devletlerarası başvurular.

AİHM’YE KİME KARŞI VE KİMLER BAŞVURU YAPILABİLİR ?

AİHS’yi onaylamış olan bir ya da birden çok devletin aleyhine yapılabilir.

Her birey AİHM’ye doğrudan başvuruda bulunabilir.